گردآورنده: رضا ویسانیان
مهاجرت عبارت است از جابه‌جایی مردم از مکانی به مکانی دیگر برای کار یا زندگی. مردم معمولاً به دلیل دور شدن از شرایط یا عوامل نامساعد دورکننده‌ای مانند فقر، بیماری، مسائل سیاسی، کمبود غذا، بلایای طبیعی، جنگ، بیکاری و کمبود امنیت مهاجرت می‌کنند. دلیل دوم می‌تواند شرایط و عوامل مساعد جذب‌کنندهٔ مقصد مهاجرت مانند امکانات بهداشتی بیشتر، آموزش بهتر، درآمد بیشتر، مسکن بهتر و آزادی‌های سیاسی بهتر باشد.
نشست همگانی سازمان ملل متحد در سال۲۰۰۰ ،۱۸ دسامبر را روز جهانی مهاجران نامید. بخاطر، افزایش تعداد مهاجران و رفتار اغلب بد و غیرانسانی جوامع میزبان با آن ها بود.
و نباید با انسان‌ها مثل برده رفتار کرد. مهاجران، بزهکار نیستند، بلکه انسان‌هائی هستند که می‌خواهند با حرمت و کرامت انسانی درامنیت زندگی کنند.
ماده ۱۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر
۱.هر کس حق دارد که در داخل هر کشوری آزادانه عبور و مرور کند و محل اقامت خود را انتخاب کند.
۲. شهروندان نبایستی ممانعتی در ترک کشور خود داشته باشند.
ماده ۱۴ اعلامیه جهانی حقوق بشر
۱.هر کس حق دارد در برابر تعقیب، شکنجه و آزار، پناهگاهی جستجو و در کشورهای دیگر پناه اختیار کند.
انواع مهاجرت
-مهاجرت داخلی
مهاجرت داخلی، جابه‌جایی بین نواحی داخلی یک کشور است. این گونه از مهاجرت به دو بخش زیر تقسیم می‌شود:
- مهاجرت روزانه: حرکت روزانه مردم از حومه‌ها و شهرک‌های اطراف به داخل شهرهای بزرگ برای رفتن به محل کار یا استفاده از خدمات داخل شهرها مهاجرت داخلی است که به آن مهاجرت روزانه گفته می‌شود. در این نوع مهاجرت مردم در شب به محل سکونت خود بازمی‌گردند.
مهاجرت فصلی: حرکت کوچ‌نشینان و جابه‌جایی کارگران از شهرها به روستاها در فصل میوه‌چینی، نوع دیگری از مهاجرت داخلی است.
مهاجرت خارجی
مهاجرت خارجی بین کشورها صورت می‌گیرد و مهاجران از کشوری به کشور دیگر مهاجرت می‌کنند. برخی مهاجرت‌های خارجی با هدف دستیابی به منابع طبیعی و ثروت و یا دستمزد و رفاه بیشتر انجام می‌پذیرد که به آن مهاجرت اختیاری گفته می‌شود. در این گونه مهاجرت‌ها کشور مبدا دچار مشکلات اقتصادی است.
پناهندگی
پناهندگی نوعی از مهاجرت خارجی است که عوامل فشار و خفقان در مبدا؛ مردم را مجبور به نقل مکان می‌کند.
در حالی که در بیست سال اخیر بیش از ۳۰۰ هزار ایرانی از کشورهای مختلف اروپای غربی درخواست پناهندگی کرده‌اند.
امروزه از هر ۳۵ شهروند جهان، یکی مهاجر است. در آینده، کمتر انسانی در همانجائی خواهد زیست که به دنیا آمده است.
نزدیک هفت تا شاید هشت میلیون از جمعیت ایران به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. این آماری است که دبیرکل شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور در سال ۱۳۹۷ اعلام کرده است.
در سال ۲۰۱۸ در جریان کنفرانس سازمان ملل متحد در مراکش «سند بین المللی مهاجرت» به علت ازدحام مهاجرت به امضای نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل رسید.
این سند که «مهاجرت امن، منظم و مرتب» نام گرفته، تلاش دارد تا تحقق اهدافی همچون «مبارزه با مشکلات ساختاری کشورها که مردم را ناگزیر از ترک وطن می‌کند»، «سازماندهی عملیات دریایی نجات»، «تقویت اقدام فراملی علیه قاچاق مهاجران» و «دسترسی مهاجران به خدمات اساسی» را در چشم انداز سال ۲۰۳۰ میلادی تضمین کند.
نگاهی به تاریخچه و گذشته مهاجرت ایرانیان
اولین شروع مهاجرت ایرانیان در زمان حمله اعراب به ایران صورت پذیرفت که بسیاری از ایرانیان به چین و هند مهاجرت نمودند.
تجار ثروتمندی که در قرن نوزدهم به استانبول و ازمیر مهاجرت کردند و روشنفکران، فعالان سیاسی، نویسندگان و ناشرانی که در سال ۱۹۰۵ و پس از انقلاب مشروطه به استانبول رفتند، پیش از آنها هم گروهی از ایرانیان، روسیه تزاری را به عنوان مقصد مهاجرت خود برگزیده بودند؛
اما بعد از این و همچنین قبل از انقلاب اسلامی آمار مهاجرت ایرانیان نزدیک به صفر درصد بود ، همچنین تمامی افرادی که برای تحصیل و همچنین آموزش از ایران خارج می شدند بعد از تکمیل دوره آموزشی خود به کشور باز می گشتند.
موج ۵۷ و اجبار به مهاجرت
در بهمن ۵۷ چند ماه پیش از آن و چند ماه پس از آن، فصل مهاجرت گروهی از ایرانیان بود که فهمیده بودند به دلیل سابقه سیاسی‌شان در حکومت پهلوی یا ارتباط خانوادگی و نسبت فامیلی با این خاندان، در فضای انقلابی ایران جایی ندارند.
این گروه اغلب همراه خانواده‌هایشان از ایران رفتند تا از موج کشتار و انتقامی که پس از پیروزی انقلاب در ایران راه افتاد جان سالم به در ببرند. برخی از هنرمندان و مردم عادی هم در میان مهاجران بودند که دیگر جایی در ایران انقلابی برای خود نمی‌دیدند و در صورت ماندن، با خطر زندان و اعدام مواجه می‌شدند.
بسیاری از چهره‌های سیاسی که خود در انقلاب مشارکت داشتند، اما متعلق به جریان‌های سیاسی متفاوت بودند، از سوی حکومت به عنوان دشمن شناخته شدند و تحت تعقیب قرار گرفتند. پر شدن زندان‌ها از جوانان متعلق به گروه‌های سیاسی و احزاب، زمینه‌های دیگری برای مهاجرت و گریز ایرانیان به خارج ایجاد کرد و خیلی زود اروپا و آمریکا به پناهگاه این گروه از ایرانیان تبدیل شد.
حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ و۹۶ و حتی آبان ۹۸پس از اعتراضات و سرکوب باعث شد روند مهاجرت ایرانیان به دلایل مختلفی شدت بگیرد. پس از این رویدادها گروه نسبتا بزرگی از نیروهای فعال سیاسی و اجتماعی و روزنامه‌نگاران و نویسندگان و هنرمندان و حتی ورزشکاران از کشور خارج شدند تا مورد بازداشت و شکنجه و اعترافات تلویزیونی و سال‌ها زندان قرار نگیرند.
تقریباً همه افراد حداقل یک‌بار در زندگی به فکر مهاجرت افتاده‌اند و وقتی از دشواری‌های زندگی روزمره خسته شده و به دنبال تغییر شرایط خود هستند؛ مهاجرت را به‌عنوان یکی از گزینه‌ها در نظر داشته‌اند؛ اما تصمیم به مهاجرت تصمیم ساده‌ای نیست و این امر با پیچیدگی‌ها و سختی‌هایی همراه خواهد بود؛ زیرا مهاجرت صرفاً محدود به تغییر مکان نیست، با این تصیم فرد از جامعه، فرهنگ، نزدیکان و خانواده و هرچیزی که در کشور خود دارد فاصله می گیرد.
رهایی از رنج و رسیدن به لذت از دلایل اصلی حرکت انسان‌ها هستند. معمولاً رهایی از دشواری و شرایط سخت از قوی‌ترین انگیزه‌ها برای انسان هستند. در کنار رهایی از سختی‌ها در نظر داشتن آسایش و راحتی، امکانات رفاهی خوب و شرایط مطلوب کاری می‌تواند انگیزه را برای رفتن دو برابر کند.
شاید بتوان یکی از مهم‌ترین دلایل این امر را در کاهش امید مردم برای ساخت زندگی ایده آل در کشور خودشان جستجو کرد، زیرا امید برای هر انسانی از آب و هوا برای زندگی ضروری‌تر است، بدون امید انسان صرفاً موجودی است که راه می‌رود بدون اینکه انگیزه و حسی برای زندگی داشته باشد.
در این شرایط موجود بسته جمهوری اسلامی لذت زندگی کردن کاهش پیدا کرده است ،یعنی این روزها با توجه به کاهش توان اقتصادی مردم ایران و افزایش دغدغه‌ها برای گذران زندگی، دسترسی به تفریحات و لذت‌های زندگی سخت‌تر و برای برخی اقشار غیرممکن شده است. از آنجا که حتی قوی‌ترین آدم‌ها هم بدون لذت بردن از زندگی ممکن است دچار افسردگی و دل‌مردگی شوند، طبیعی است که مردم به دنبال راهی برای خروج از شرایط فعلی باشند.
یعنی فرار از آن نگاه سنتی و تبعیض‌آمیزیو نابرابری‌های حقوقی و جنسیتی در ایران دلزده شده .چون به حق و حقوق خودمان آگاه نبودیم.
طبق آمار ۲۰ درصد مردم به فکر مهاجرت هستند که ۳ درصد آنها موفق به مهاجرت می شوند.
آمریکا و ترکیه ( از لحاظ نزدیکی فرهنگ و رسوم و قوانین و زبان) امارات و کانادا آلمان و کشور هایی که بیشترین مهاجران ایرانی را به خود اختصاص داده اند
چرا با سیل مهاجرت از ایران مواجه شده ایم؟ گزارشگر روزنامه انتخاب
مصطفی اقلیما رییس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران، گفت: این جای تاسف است که شهروندان ایرانی به هر قیمتی حاضر به مهاجرت می‌شوند و با اینکه می‌دانند امکان دارد جان خودشان را از دست بدهند باز هم مهاجرت می‌کنند. آنها تمام این خطرات را به جان می‌خرند تا شاید آینده خودشان یا فرزندان خودشان را تامین کنند. آنها مهاجرت می‌کنند چون ما راه دیگری برای آنان باقی نگذاشتیم.
نمونه بارز آن غرق شدن خانواده ایران نژاد در کانال مانش و هم وطن هایی دیگری که شرایط مشابهی داشته اند.
موج چهارم حضور این مهاجران به دلیل وفاداری ایدئولوژیک به رژیم، موجب تنش میان مهاجران ایرانی موج‌های قبل و این موج تازه شده است.
موج پنجم به غارتگران منابع کشور تعلق دارد
3. اصل 41 قانون اساسی اشعار می‌دارد: تابعیت کشور ایران حق مسلم هر فرد ایرانی است و دولت نمی‌تواند از هیچ ایرانی سلب تابعیت کند، مگر به درخواست خود او یا در صورتی که به تابعیت کشور دیگری درآید.
طبق آمارهای بانک جهانی مهاجران تمامی کشورها در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد به‌طور کلی یک میلیون و ۳۰۲ هزار ایرانی مهاجرت کرده‌اند،و در بین ۲۳۲ کشور جهان رتبه ۵۴ را به خود اختصاص داده است.
برخی کشورها مسئله مهاجرت را تنها از حیث امنیت و منافع ملی در نظر گرفته و از بعد انسانی و وجدانی این مسئله چشم‌پوشی می‌کنند. و با ایجاد جنگ و تنش و ناآرامی در منطقه از این موضوع سوء استفاده می کنند.
در حال حاضر سه میلیون و ۲۰۰ هزار تبعه خارجی در ایران زندگی می‌کنند.
هیأت دولت با تصویب یک آئین‌نامه شرایط اخذ اقامت ایران را ساده‌تر کرد. فقط ۲۵۰ هزار یورو نیاز است تا بتوانید اقامت ۵ ساله در ایران بگیرید.
هیأت دولت به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و به منظور تشویق سرمایه‌گذاری و جذب منابع مالی (ارزی) خارجی، آئین‌نامه اعطای مجوز اقامت پنج‌ساله به اتباع خارجی را به تصویب رساند.
اما مصوبه جدید، ضمن حذف پیش شرط اقامت قانونی که حداقل آن دو سال است، میزان سرمایه‌گذاری که در بند «ه» ماده ۵ «آئین نامه اجرایی قانون ورود و اقامت اتباع بیگانه» مصوب ۱۳۵۲ آمده را شفاف کرده است.
طرح «ساماندهی اتباع خارجی غیرمجاز» بر اساس آنچه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر کرده، با امضای ۲۴ نماینده در اواخر شهریور امسال به هیئت‌رئیسه مجلس ارسال شده است. این طرح ۱۲ بند دارد که البته در کنار انتقادها به کلیت آن، سه بند هم حاشیه‌ساز شده است؛ یک بند که می‌گوید مهاجران قانونی اگر جرمی مرتکب شدند علاوه بر اخراج آنها از کشور، امکان اخراج همسر و فرزندانش هم وجود دارد و همچنین دو بندی که از نوع برخورد با مهاجران غیرقانونی سخن می‌گوید.
خلاصه این دو بند می‌گوید که اگر خودروی حامل مهاجران به دستور ایست بی‌توجهی نشان دهد، پلیس حق تیراندازی دارد که اگر مهاجران مجروح یا کشته شوند، دیه‌ای به آنها تعلق نمی‌گیرد و حتی اگر بر اثر شلیک به خودروی حامل مهاجران غیرقانونی، خودرو واژگون شود یا تصادف کند، باز هم بیمه حق پرداخت دیه را ندارد.
مهاجران افغان در ایران با دو سطح نژادپرستی مواجه اند: از بعد حکومتی که توسط قانون اعمال می‌شود و هیچگونه خدماتی ارایه نمی کنند وازبعد اجتماعی.
شهروندان ایران مهاجران افغان را به صورت روزمره تحقیر می‌کنند و این برخورد اعتماد به نفس و امیدواری به آینده را در نزد افغان‌های مهاجر از بین برده و تاثیرات منفی بر روان آنها به جا می‌گذارد. در نتیجه، نسل جوان افغان‌های مهاجر در ایران با ترس و تحقیر بزرگ می‌شوند.
سازمان جهانی مهاجرت تاکید کرده که بیش از ۹۷ هزار نفر در سال ۹۹ به صورت اجباری از ایران اخراج شده‌اند.
